Мектеп жасына дейінгі баланың сөйлеу тілінің дамуы бірнеше кезеңде жүреді. Жеті жасар бала қысқа мәтіннің мазмұнын ұсына білуі керек деп есептеледі. Бұл үшін егжей-тегжейлі қайта баяндауды да, негізгі сөйлемді 2-3 сөйлеммен бөліп көрсетуді де қажет етеді. Егер мектеп жасына дейінгі бала мәтінді қалай қайталауды білмесе, онда оны арнайы сабақтарда, балабақшада немесе логопедпен бірге үйретуге болады.
Нұсқаулық
1-қадам
Бірінші кезеңде балаңызға оқылған оқиғаның мағынасын түсінуге және негізгі оқиға желісіне қатысты сұрақтарға жауап беруге үйретіңіз. Басты кейіпкер кім? Ол не істеді? Не пайда болды? Әрбір оқу материалы неғұрлым егжей-тегжейлі талқыланса, бұл кезең баланың сөйлеу тілінің одан әрі дамуына үлкен әсерін тигізеді.
Сіз бұл техниканы ұйықтар алдында ертегілерді оқығанда қолдана аласыз. Жалғастыру туралы ертегі - қайталау дағдыларын дамытудың жақсы құралы. Келесі күні кешке «Кеше қайда тоқтағанымызды есіңізде ме?» Деп оқудан бастаңыз. Балаға негізгі оқиғаларды еске сала отырып, көмек қажет - бұл жағдайда шеберлік тезірек қалыптасады.
2-қадам
Екінші кезеңде балаңызға оқиғаның негізгі идеясын өздігінен анықтауға үйретіңіз, ол біртіндеп күрделене түседі. Егер алғашқы сабақтарда материалда оқиғалардың нақты бірыңғай семантикалық желісі болса, «Атам шалқан отырғызды. «Шалғам өсті …», содан кейін болашақта басты сюжет «егжей-тегжейлі» көптеген егжей-тегжейлермен және толықтырулармен толықтырылады, олар оқиға сюжетімен тікелей байланысты емес және түсініксіз болуы мүмкін.
Бұл кезеңдегі міндет - кез-келген күрделілік деңгейіндегі мәтіннің негізгі мазмұнын тануға және оны әңгіме немесе ертегі тақырыбымен салыстыруға үйрету.
3-қадам
Үшінші кезеңде балаңызға тірек сызбаларын пайдаланып мәтінді қайта айтуға үйретіңіз. Ересектер көбіне жазатындай жоспар жазудың қажеті жоқ. Мәтіннің бөлек фрагментінің семантикалық жүктемесі қысқаша көрсетілген шағын суреттер жеткілікті. Бұл кезеңде сіз баланың сюжетті дамытуда шатастырмауға көмектесетін бірнеше сөздерді жаза аласыз.
4-қадам
Соңғы кезең - мәтінді қолдаусыз еркін қайта айту. Тағы да біз балаға таныс қарапайым ертегілер мен әңгімелерден бастаймыз. Жағдайды ойнаған дұрыс, баладан анасына әңгіме айтып беруін сұраңыз, інісін шайқаңыз және т.б. Сіз қуыршақтарға ерте кезден таныс ертегілерді айтып жинауға болады.
Мектепке жақын, қайталауды күнделікті практикаға өзіндік іс-әрекет ретінде енгізіңіз. Балаңыз оқиғаның не туралы болғанын оқығаннан кейін қарым-қатынас жасауды әдетке айналдырыңыз. Мұны екі рет жасаған дұрыс: оқудан кейін және келесі күні.
